201608.16
0

ÇEK DÜZENLEYİP, KARŞILIĞINI ÖDEMEYEN AĞUSTOS 2016’DAN İTİBAREN CEZASINA KATLANACAK.. (Av. Arb. Umut METİN)

Bugün 09 Ağustos 2016, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı yasa İcra İflas Kanunu – İflas Erteleme, Pasaport Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, Damga Vergisi Kanunu, Harçlar Kanunu, Emlak Vergisi Kanunu, Türk Ticaret Kanunu gibi kanunlarda önemli değişiklikleri beraberinde getirdi. Bu yazımız belirttiğim kanunlar içinden 5941 sayılı Çek Kanunu’nda yapılan değişikliklere odaklanmaktadır.
Hukukumuzda daha önce Karşılıksız Çek Keşide Etmek (kısaca KAÇKES) suçunu işleyen kişilerin hapis cezası yaptırımı ile karşılaştığı bir gerçektir. Ancak KAÇKES nedeniyle çok sayıda kişinin hapis yaptırımı ile karşılaşması, modern hukuk sisteminde ekonomik suça hürriyeti bağlayıcı ceza olmaz – diğer ifade ile “borç için hapis yasağı kuralı” – yaklaşımı, KAÇKES dosyalarının savcılık ve ceza mahkemelerinde yaratttığı yoğunluk, o dönem KAÇKES suçuna karşı yükselen örgütlü ve iş dünyasının da desteklediği tepki, KAÇKES’in Türk Hukuku’ndan 2012 yılında çıkarılmasına neden olmuştu.
Oysa ki hukukun evrensel kuralları olduğu gibi, ülkenin yerel ticari kültürü, ticaretin güvenilirliği, ödeme araçlarında çekin güvenilirliğini kaybetmesi, alacaklı açısından senet veya çekin neticede eşit hukuki değere dönüşmesi gibi nedenler, bunlar yanında İcra İflas Kanunu’nda borçlu lehine yapılan muhtelif düzenlemeler ile adalet terazisi alacaklıdan yana tavır almak yerine, tamamen borçlu lehine döndü. Borcunu ödemeyen korundu, alacağını almak isteyen tahsilatı kolaylaştırmayan icra iflas ve yetersiz ticari düzenlemelerle zorlandı. Ülkemizde çek maalesef kayda değer hiçbir yaptırımı olmayan, vadesinden önce de bankaya ibrazı mümkün bulunmayan bir tür senet haline dönüştürüldü.
Karşılıksız çek sayısındaki artışla birlikte, karşılıksız kalan çek tutarları da her yıl bir önceki yıla göre anormal artış gösterdi. Bu durum çekin güvenilirliğinin tekrar kazandırılması ihtiyacını doğurdu. Belirttiğimiz sebeplerle 09 Ağustos 2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa ile çek yeni bir hukuki zemine kavuşturuldu. Kanunun adı ile ortada olduğu üzere ticari yaşamda zarar gören güvenilir ortamın kazandırılması ihtiyacı oluştu.
Bu değişiklikleri çek açısından en özet haliyle ifade etmek gerekirse,
– Çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması hâlinde, ayrıca düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasına yer verilecektir.
– KAÇKES’in şikayete bağlı suç olarak kabulü ile birlikte, 31.12.2017’den itibaren Cumhuriyet Başsavcılıklarına yapılacak şikayetlerin, KAÇKES halinde İcra Mahkemesine şikâyette bulunulacaktır.
– Lehine karekodlu çek düzenlenen lehdar, teslim aldığı çeki Bankalar Birliği Risk Merkezi’ne kaydedecektir.
– Karekodlu çekin sisteme kaydedildiği tarihten sonra çek düzenleyen tüzel kişinin temsilcilerinde meydana gelen değişiklikler, çek hesabı sahibi tüzel kişinin sorumluluğunu da ortadan kaldırmayacaktır.
– Karşılıksızdır, işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, 1500 (binbeşyüz) güne kadar adli para cezasına hükmolunacaktır.
– Hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamayacaktır.
– Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmedecektir.
– Yargılama sırasında mahkeme tarafından resen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilecektir.
– Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanacaktır.
– Davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülecektir. Böylelikle özel bir yetki düzenlemesine gidilmiştir.
– Her nekadar çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi çek hesabı sahibidir, denilse de, tüzel kişiler/şirketler açısından bu tüzel kişinin/şirketin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının/yönetim kurulunun üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür, denilerek sorumlulukta muhatabın tesbiti usulü ortaya konulmuştur.
– Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamayacaklardır. Bu düzenlemeyle KAÇKES’in göreve engel olduğu ortaya konulmuştır.
– Burada görevde olanların durumuna gelince istisnai bir düzenleme yapılarak, hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder, şeklinde bir netlik sağlanmıştır.
– KAÇKES faiillerinin kayıtlandırılması ve bu kişilerin yaptrımlar karşısında tek liste olarak bulunmasına fayda sağlayacak şekilde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgilerin Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezine elektronik ortamda bildirilmesi sağlanacaktır.
– Hakkında çek hesabı açma yasağı kararı verilenler Risk Merkezi tarafından bankalara bildirilecektir.
– Çok önemlidir ki, KAÇKES halinde ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler veya infaz açısından kamuya yararlı bir işte çalıştırma gibi alternatifler uygulanmayacaktır. Bu durum karşılıksız çek düzenlenmemesi açısından yaptırımın hakimce hafifletilmesi veye infazda alternatif üretilmesi imkanını ortadan kaldırmaktadır. Şekil olarak, “ karşılıksızdır ” kaşesini ibraz süresi içinde edinen, karşılığı da ödenememiş çeki düzenleyen cezai yaptırıma muhatap olacaktır.
– Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında, yargılama aşamasında mahkemece davanın düşmesine, mahkûmiyet kararı verilmişse kesinleşmeden sonra mahkemece hükmün ortadan kaldırılmasına,
karar verilebilecektir.
– Şikâyetten vazgeçme halinde ceza ortadan kalkacaktır.
– Yargılamada icra iflas suçlarına özgü yargılama usulü uygulanacaktır.
– KAÇKES fiilini işleyen kişi, mahkûm olduğu cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren 3 (üç) yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren 10 (on) yıl geçtikten sonra, hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasını isteyebilecektir. Mahkemenin vereceği karara karşı itiraz mümkündür.
KAÇKES açısından yapılan değişlikliklerin en özet hali yukarıda aktarılmış olup, yeni düzenlemenin ticari yaşamda son yıllarda oldukça büyük bir şekilde güven ihtiyacı duyulan çeke, aranan güveni yüksek oranda kazandıracağı kanısındayız.